Kryeministri i Federatës së Bosnjë e Hercegovinës, Nermin Nikšić, ka njoftuar se deri në fund të vitit 2025 mund të hyjë në fuqi sistemi i tregtimit të emetimeve të gazrave serrë (ETS), një mekanizëm kyç për të përballuar ndikimet e pritshme nga aplikimi i taksës së karbonit nga Bashkimi Evropian.
Ky sistem shihet si mënyra më e mirë për të ruajtur konkurrueshmërinë e ekonomisë së vendit dhe për të mbajtur të ardhurat nga taksat mbi ndotjen brenda Bosnjës dhe Hercegovinës. Sipas Nikšić, bashkëpunimi ndërmjet nivelit shtetëror dhe atij të entiteteve është intensifikuar në mënyrë që procesi të përmbyllet brenda afatit të synuar.
Ministri i Energjisë i Federatës, Vedran Lakić, theksoi se vendosja e sistemit ETS do t’i mundësojë shtetit të mbledhë të ardhura nga emetimet e CO₂ dhe t’i përdorë ato për investime në projekte të dekarbonizimit dhe modernizimit të sektorit energjetik. Ai shtoi se nëse një mekanizëm i tillë nuk vendoset në kohë, eksportuesit vendorë do të përballen me barriera të konsiderueshme në tregjet evropiane.
Bosnjë e Hercegovina përballet me nevojën për përputhje me rregullat e reja të Bashkimit Evropian, përfshirë mekanizmin e ri të njohur si CBAM, i cili hyn në fuqi më 1 janar 2026 dhe parashikon aplikimin e taksave kufitare për produktet e importuara që nuk përmbushin standardet evropiane të emetimeve. Zbatimi i ETS konsiderohet si mënyra më efektive për të mbrojtur sektorin industrial vendas nga ndikimet e CBAM.
Në këtë drejtim, autoritetet në Bosnjë e Hercegovinë janë duke punuar edhe në përgatitjen e një kuadri të ri ligjor për tregun e energjisë dhe për themelimin e një burse kombëtare të energjisë, e cila do të ndihmojë në funksionimin e një tregu të hapur dhe transparent për certifikatat e karbonit.
Zyrtarët shpresojnë që përmes këtyre reformave të arrijnë të vendosin themelet për një tranzicion të drejtë dhe të qëndrueshëm energjetik, duke ruajtur vendet e punës, rritur konkurrencën dhe mbrojtur mjedisin.
Çfarë është ETS (sistemi i tregtimit të emetimeve) dhe pse ka rëndësi?
Sistemi i tregtimit të emetimeve (Emission Trading System – ETS) është një mekanizëm ekonomik që synon të reduktojë emetimet e gazrave serrë në mënyrë efikase dhe me kosto sa më të ulët. Ai funksionon sipas parimit “ndotësi paguan”, ku kompanitë që prodhojnë ndotje duhet të blejnë ose të marrin leje për sasinë e emetimeve të lejuara.
Kompanitë që arrijnë të ndotin më pak mund të shesin lejet e tepërta, ndërsa ato që ndotin më shumë duhet të blejnë leje shtesë. Kështu, krijohet një treg për emetimet që nxit investime në teknologji të pastra dhe eficiencë energjetike.
ETS është instrumenti kryesor i BE-së për të përmbushur objektivat e saj për klimën dhe për të arritur neutralitetin klimatik deri në vitin 2050. Në kontekstin e Ballkanit Perëndimor, zbatimi i ETS është gjithashtu një kusht për integrimin gradual në tregun e përbashkët të energjisë të BE-së dhe për shmangien e ndëshkimeve ekonomike përmes CBAM-it.
Për vende si Bosnja dhe Hercegovina, kjo nënkupton fillimin e një procesi të vështirë por të domosdoshëm për transformimin e sektorit energjetik dhe përshtatjen me standardet evropiane.
