Një prej qyteteve më të njohura për prodhimin e energjisë me qymyr në Rumani, Turçeni, ka nisur një transformim të thellë drejt energjisë së pastër. Projekti, me vlerë 380 milionë euro, pritet të shndërrojë këtë komunë të rajonit Gorj nga simbol i varësisë ndaj qymyrit në shembull të tranzicionit të gjelbër në Evropën Juglindore.
Investimi do të realizohet në disa faza dhe do të përfshijë ndërtimin e kapaciteteve të reja të energjisë diellore, zhvillimin e sistemeve për ruajtjen e energjisë, si dhe krijimin e infrastrukturës për prodhimin e hidrogjenit të gjelbër. Një pjesë e projektit do të ketë edhe komponentë agrivoltaikë, ku prodhimi bujqësor do të kombinohet me instalimet fotovoltaike.
Komuna e Turçenit ka qenë për dekada e lidhur me termocentralin e madh të qymyrit të kompanisë Complexul Energetic Oltenia, i cili dikur arrinte një kapacitet total prej 2.300 megavatësh. Sot vetëm dy nga njësitë prodhuese mbeten funksionale, me rreth 660 megavatë, ndërsa të tjerat janë mbyllur për shkak të uljes së kërkesës dhe rregulloreve mjedisore të Bashkimit Evropian.
Kryetari i komunës, Dumitru Mărculescu, ka deklaruar se projekti do të shënojë “një epokë të re zhvillimi” për rajonin, i cili prej vitesh përballet me rënie ekonomike dhe largim të popullsisë. “Ky investim nuk është vetëm për energjinë, por për njerëzit. Do të sjellë vende pune, investime private dhe një ekonomi të qëndrueshme që nuk varet më nga qymyri”, ka theksuar ai.
Autoritetet lokale kanë siguruar më shumë se 120 hektarë tokë komunale për zhvillimin e kapaciteteve diellore dhe po negocionin me pronarë privatë për mbi 200 hektarë të tjera. Pritet që ndërtimi i fazës së parë të nisë në vitin 2026, ndërsa projekti do të financohet përmes fondeve publike, kredive të buta dhe partneriteteve me sektorin privat.
Transformimi i Turçenit shihet si pjesë e “tranzicionit të drejtë” të Bashkimit Evropian, një mekanizëm që synon të ndihmojë rajonet e varura nga qymyri të kalojnë në ekonominë e gjelbër pa pasoja sociale. Më shumë se 5.000 punëtorë të sektorit të energjisë pritet të përfshihen në programe rikualifikimi profesional.
Për vendet e Ballkanit Perëndimor, përfshirë Kosovën, projekti në Turçeni ofron një shembull të qartë se si rajonet e varura nga qymyri mund të transformohen përmes kombinimit të politikave publike, investimeve të qëndrueshme dhe teknologjive të reja. Në kontekstin e tranzicionit energjetik që po diskutohet edhe në Prishtinë, modeli rumun mund të shërbejë si frymëzim për zhvillimin e projekteve që ruajnë aktivitetin ekonomik dhe mbrojnë mjedisin.
