Spanja po përgatitet të mbyllë centralin e saj të parë bërthamor në vitin 2027, duke rindezur një debat mbi të ardhmen energjetike të vendit vetëm disa muaj pasi një ndërprerje e energjisë në prill zhyti pjesën më të madhe të Spanjës dhe Portugalisë në errësirë dhe nxori në pah dobësitë në rrjetin iberik.
Iberdrola, e cila zotëron 52.7% të aksioneve në termocentralin bërthamor Almaraz në Extremadura – së bashku me Endesa (36%) dhe Naturgy (11%) – konfirmoi të martën se po përgatit një kërkesë zyrtare drejtuar ministrisë së energjisë për të shtyrë mbylljen, raportoi El País.
Sipas Planit Kombëtar të Energjisë dhe Klimës të Spanjës për vitin 2021, pesë stacionet bërthamore të mbetura të vendit do të mbyllen midis viteve 2027 dhe 2035. Almaraz I dhe II pritet të ndërpresin operacionet në nëntor 2027 dhe tetor 2028, përkatësisht, të ndjekura nga reaktorët në Katalonjë (Ascó I & II, Vandellós II), Valencia (Cofrentes) dhe Guadalajara (Trillo).
Energjia bërthamore aktualisht siguron rreth 20% të energjisë elektrike të Spanjës, ndërsa 56.8% vjen nga burime të rinovueshme në vitin 2024, të tilla si era, dielli dhe hidrocentralet, sipas operatorit kombëtar të rrjetit Red Eléctrica.
Një debat i politizuar
Spanja ka kohë që mbështet një tranzicion të drejtuar nga energjia e rinovueshme, por ndërprerja e energjisë në prill rigjallëroi kritikat se rrjeti është bërë shumë i varur nga gjenerimi i bazuar në mot. Ministrja e Energjisë Sara Aagesen i ka hedhur poshtë pretendime të tilla, duke thënë se nuk ka “asnjë provë” që burimet e rinovueshme janë fajtore. Muaj të tërë hetimesh deri më tani nuk kanë arritur të përcaktojnë një arsye të qartë.
Heqja graduale e energjisë bërthamore ka qenë pjesë e programit të Partisë Socialiste (PSOE) që nga fillimi i viteve 2000, por plani nuk u bë politikë deri në mandatin e parë të kryeministrit Pedro Sánchez. Pavarësisht ndërprerjes së prillit, qeveria nuk ka treguar shenja të ndryshimit të kursit.
Partneri i vogël i koalicionit, Sumar, këmbëngul se mbylljet duhet të vazhdojnë. “Për ne, energjia bërthamore është e shtrenjtë, ndotëse dhe na largon nga një tranzicion i drejtë dhe i shpejtë eko-social”, tha një zëdhënës i partisë.
Megjithatë, opozita do të donte të vazhdonte përdorimin e energjisë bërthamore. Të mbështetur nga abstenimi i aleatit katalanas të Sánchez, Junts, Partia Popullore e qendrës së djathtë (PP) dhe partia e ekstremit të djathtë Vox siguruan miratimin parlamentar për të debatuar një shtyrje të mundshme.
Një rrjet i brishtë?
Një zëdhënës i ministrisë së energjisë i tha Euractiv Madrid, se çdo shtyrje do të varet nga tre kushte: garantimi i sigurisë radiologjike, sigurimi i furnizimit me energji dhe shmangia e kostove më të larta për konsumatorët.
Sipas Gonzalo García-Fernández, një specialist i energjisë bërthamore në Universitetin Politeknik të Madridit, këto kushte janë përmbushur tashmë. “Problemi”, tha ai, “është se debati bërthamor i Spanjës është plotësisht i politizuar”.
García-Fernández e përshkruan energjinë bërthamore si një burim të qëndrueshëm energjie me emetime të ulëta karboni që plotëson burimet e rinovueshme të energjisë, duke siguruar prodhim konstant.
«Nuk varet nëse shkëlqen dielli apo fryn era, dhe prodhon mbeturina minimale dhe të menaxhuara mirë», tha ai.
Megjithatë, ministria këmbëngul se burimet e rinovueshme të energjisë do ta zëvendësojnë plotësisht prodhimin bërthamor pa rritur kostot. Parashikimet e saj parashikojnë që energjia e pastër të përbëjë 81% të prodhimit total të energjisë elektrike deri në vitin 2030.
Megjithatë, prioritizimi i fikjes së reaktorëve bërthamorë mund të jetë kundërproduktiv nga një perspektivë klimatike. Turbinat e reja me erë dhe panelet diellore do të mbulonin boshllëkun e lënë nga energjia bërthamore me emetime zero, në vend që të zëvendësonin termocentralet që funksionojnë me lëndë djegëse fosile ndotëse.
Diego Rodríguez, një ekonomist i energjisë në organizatën kërkimore ekonomike FEDEA, paralajmëroi se Spanjës i mungon kapaciteti i mjaftueshëm i ruajtjes së baterive dhe infrastruktura e rinovueshme për të përmbushur objektivat e saj pa rrezikuar paqëndrueshmërinë e çmimeve ose boshllëqet e furnizimit.
“Afati kohor i qeverisë është optimist”, tha ai.
Komisioni Kombëtar për Tregjet dhe Konkurrencën (CNMC) miratoi të hënën masa “emergjente” për të parandaluar paqëndrueshmëri të mëtejshme në rrjet.
Në të gjithë sektorin – nga operatorët bërthamorë te zhvilluesit e energjisë së rinovueshme – po rritet konsensusi se kujdesi është i nevojshëm.
«Në rrethanat aktuale», përfundoi Rodríguez, «gjëja më e arsyeshme për të bërë është të presësh».
/Euroactiv
