Sekretariati i Komunitetit të Energjisë inauguroi zyrën e projektit për pavarësi dhe qëndrueshmëri energjetike te Moldavisë – MEIR, duke shënuar një fazë të re bashkëpunimi për përshpejtimin e tranzicionit energjetik të Moldavisë dhe rritjen e kapaciteteve institucionale për bashkim me tregun energjetik të Bashkimit Evropian.
Projekt-i MEIR, i mundësuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe i zbatuar nga Sekretariati i Komunitetit të Energjisë, u nis në pranverë të vitit 2025 me qëllim mbështetjen e tranzicionit të Moldavisë drejt pavarësisë energjetike dhe neutralitetit ndaj klimës deri në vitin 2050.
Programi ofron përkrahje teknike dhe zhvillim kapacitetesh për të ndihmuar autoritetet moldave të harmonizojnë legjislacionin me acquis-in energjetik të BE-së, dhe të forcojnë performancën institucionale në sektorët e energjisë elektrike, gazit, energjive të ripërtëritshme dhe efiçiencës energjetike.
Në ceremoninë e hapjes morën pjesë ministri i Energjisë, Dorin Junghietu, zëvendës-drejtori i Delegacionit të BE-së, Mate Csicsai, drejtori i Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë, Artur Lorkowski, si dhe autoritetet kombëtare dhe partnerë ndërkombëtarë, të bashkuar për të shënuar një kapitull të ri bashkëpunimi për të ardhmen energjetike të Moldavisë.
Ky zhvillim shënon një hap të rëndësishëm në mbështetjen ndërkombëtare të Moldavisë drejt pavarësisë energjetike dhe integrimit evropian. Hapja e zyrës MEIR thekson përkushtimin e Komunitetit të Energjisë dhe Bashkimit Evropian për të ofruar asistencë teknike, institucional dhe ligjore në një moment kritik për tranzicionin energjetik të vendit.
“Me mbështetjen e fortë të partnerëve tanë, kemi arritur të kthejmë krizën e viteve të fundit në mundësi. Prania e projektit MEIR do të forcojë përpjekjet tona dhe do të ofrojë mbështetje të shtuar të vlefshme”, tha ministri Junghietu gjatë adresimit të tij.
“Bashkimi Evropian qëndron fuqimisht pranë Republikës së Moldavisë në rrugën e saj transformuese drejt pavarësisë energjetike dhe integrimit në tregun e brendshëm të energjisë të BE-së. Ne jemi krenarë të mbështesim iniciativa që ndihmojnë këtë proces dhe do të vazhdojmë t’i mbështesim për reformat dhe integrimin evropian për të mirën e qytetarëve moldavë”, u tha zëvendës-drejtori i Delegacionit të BE-së, Mate Csicsai.
Drejtori i Sekretariatit të Energjisë, Lorkowski lavdëroi transformimin e shpejtë të sektorit energjetik të Moldavisë dhe përkushtimin ndaj reformave të harmonizuara me BE-në, duke përmendur si arritje të fundit miratimin e Kodeve dhe Udhëzimeve të Rrjetit të Energjisë Elektrike, një hap kyç drejt integrimit të plotë me tregun e përbashkët të BE-së.
Kjo arritje e përmirëson pozicionin e Moldavisë për t’u lidhur me tregun e përbashkët elektrik të BE-së dhe kontribuon në forcimin e sigurisë dhe pavarësisë energjetike në të ardhmen.
“Projekti MEIR synon të ndihmojë Moldavinë në përmbushjen e objektivave klimatike të vitit 2030 dhe të neutralitetit klimatik afatgjatë deri në vitin 2050, duke shërbyer si një shembull i mirë për reforma efektive dhe për një të ardhme më të qëndrueshme energjetike në vend”, thuhet në komunikatën e Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë, raporton Energy Monitor.
Çfarë do të bëjë projekti MEIR për Moldavinë
Projekti Moldova Energy Independence and Resilience (MEIR) është një iniciativë kyçe për të ndihmuar Moldavinë të arrijë pavarësi energjetike dhe integrim më të thellë me tregun energjetik të Bashkimit Evropian. Sipas Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë, MEIR do të ofrojë mbështetje të gjerë teknike, ligjore dhe institucionale për autoritetet moldave, duke përqendruar veprimtaritë kryesore në katër fusha strategjike.
Së pari, projekti do të mbështesë zhvillimin e energji të ripërtëritshme, duke ndihmuar në përgatitjen e projekteve me energji diellore, me erë dhe teknologji magazinimi energjie, për ta bërë rrjetin më fleksibël dhe të qëndrueshëm. Së dyti, MEIR do të përqendrohet në liberalizimin dhe modernizimin e tregut të elektricitetit, duke siguruar që rregullat e tregut të jenë transparente, konkurruese dhe të harmonizuara me standardet e BE-së.
MEIR është një projekt gjithëpërfshirës që ofron mbështetje konkrete në katër fusha kryesore: energji të ripërtëritshme, tregun e elektricitetit, tregun e gazit dhe eficiencën energjetike. Përveç aspektit teknik dhe institucional, projekti synon të përfshijë edhe trajnime dhe zhvillim kapacitetesh për institucionet, operatorët dhe investitorët, duke rritur transparencën dhe planifikimin strategjik të sektorit energjetik të Moldavisë.
Përveç sektorit të elektricitetit, projekti do të mbështesë tregun e gazit, duke ndihmuar në përmirësimin e infrastrukturës, rregullave dhe procedurave, dhe eficiencën energjetike, duke promovuar masa që reduktojnë konsumimin dhe përmirësojnë përdorimin e energjisë, duke adresuar gjithashtu sfidat e varfërisë energjetike.
MEIR nuk është thjesht një program teknik. Ai gjithashtu do të ofrojë trajnime, punëtori dhe veprime ndërtimi kapaciteti për institucionet shtetërore, rregullatorët dhe operatorët e rrjetit, duke përfshirë gjithashtu investitorët privatë dhe organizatat e shoqërisë civile. Projekti synon të ofrojë mjete praktike, metodologji ligjore dhe teknike, si dhe regjistra digjitalë që rrisin transparencën dhe lehtësojnë planifikimin strategjik të sektorit energjetik.
Në përmbledhje, MEIR është një instrument i rëndësishëm për transformimin e sektorit energjetik të Moldavisë, duke ofruar mbështetje konkrete dhe të strukturuar për reformë, kapacitete institucionale dhe zhvillim të qëndrueshëm energjetik.
Përparimet e fundit të sektorit energjetik në Moldavi
Gjatë dy viteve të fundit, Moldavia ka bërë hapa domethënës drejt pavarësisë energjetike dhe integrimit me rrjetet evropiane të energjisë. Reformat e ndërmarra kanë përmirësuar qëndrueshmërinë e sektorit dhe kanë reduktuar varësinë nga importet tradicionale, duke reflektuar progres të matshëm në përputhje me objektivat e BE-së.
Një arritje e veçantë është sinjalizimi i Moldavisë me rrjetin ENTSO‑E në mars 2022, që ka rritur ndjeshëm sigurinë dhe fleksibilitetin e sistemit energjetik. Ky hap i lejon vendit të furnizohet dhe tregtojë energji direkt me vendet e BE-së, duke reduktuar varësinë nga burimet tradicionale dhe duke e përforcuar integrimin në tregun energjetik europian.
Moldavia ka shënuar hapa të rëndësishëm drejt pavarësisë energjetike, duke përmirësuar lidhjen me rrjetin ENTSO-E, diversifikimin e furnizimit me gaz dhe rritjen e energjive të ripërtëritshme. Reformat dhe investimet e fundit kanë rritur qëndrueshmërinë, sigurinë dhe fleksibilitetin e sistemit energjetik, duke vendosur vendin në një kurs të qartë drejt përmbushjes së objektivave klimatike dhe energjetike të vitit 2030.
Për më tepër, Moldavia ka avancuar në diversifikimin e burimeve të furnizimit me gaz, duke vënë në funksion tubacionet alternative si ai Iași–Ungheni–Chișinău, që tashmë mundëson hyrjen e gazit nga tregjet perëndimore. Ky është një zhvillim që ka ulur ndjeshëm ekspozimin e vendit ndaj rreziqeve të furnizimit nga një burim i vetëm.
Në sektorin e energjive të ripërtëritshme, vendi ka miratuar skema të reja mbështetëse për kapacitetet e vogla dhe të mesme solare dhe eolike, ndërsa prodhimi nga energjia e diellit ka shënuar rritje të konsiderueshme. Projekte të reja janë në fazën e zhvillimit, duke vendosur Moldavinë në një kurs të qartë drejt rritjes së portofolit të gjelbër dhe përmbushjes së objektivave të vitit 2030.
Vlerësimi i Komunitetit të Energjisë për Moldavinë dhe gjetjet kyçe të raportit
Komuniteti i Energjisë e vlerëson Moldavinë si një nga vendet me përparimin më të shpejtë në reformimin e sektorit energjetik, veçanërisht pas vitit 2022. Në raportet e fundit, vlerësohet angazhimi i autoriteteve moldave për harmonizim me acquis-in energjetik të BE-së, pavarësisht sfidave të mëdha të sigurisë së furnizimit.
Raporti i fundit thekson se Moldavia ka bërë progres të dukshëm në përputhjen e legjislacionit të tregut të energjisë elektrike, duke përfshirë miratimin e Kodeve të Rrjetit dhe rregullave të tregut, që janë kritike për integrimin e plotë në BE. Sipas Komunitetit të Energjisë, vendi ka bërë hapa të qëndrueshëm për hapjen dhe liberalizimin e tregut, por mbetet punë për të siguruar funksionalitet të plotë dhe konkurrueshmëri.
Komuniteti i Energjisë e konsideron Moldavinë si një nga vendet më përparimtare në rajon në reformimin e sektorit energjetik dhe harmonizimin me acquis-in e BE-së. Raporti i fundit vlerëson progresin në tregun e elektricitetit, strukturimin e sektorit të gazit dhe përpjekjet në eficiencën energjetike, ndërsa nënvizon nevojën për përmirësime të mëtejshme për të siguruar funksionim të plotë, konkurrueshmëri dhe siguri afatgjatë të furnizimit.
Në sektorin e gazit, vlerësimi i Sekretariatit nënvizon progresin strukturor, përfshirë funksionalizimin e operatorit të sistemit dhe ndarjen e aktiviteteve, por theksohet se duhen rritur kapacitetet rregullatore dhe operacionale për të garantuar sigurinë afatgjatë të furnizimit.
Komuniteti i Energjisë gjithashtu thekson nevojën për investime më të mëdha në eficiencë energjetike, një sektor ku potenciali i kursimeve mbetet i lartë, veçanërisht në ndërtesa dhe industri. Megjithatë, raporti vlerëson përpjekjet e Moldavisë për të krijuar instrumente financiare dhe rregullatore që mbështesin investime të tilla.
