Mbi 100 përfaqësues të nivelit të lartë nga qeveritë, rregullatorët, operatorët e sistemeve të transmetimit dhe industria u mblodhën në Vjenë për Forumin e 20-të të Gazit të Komunitetit të Energjisë, të kryesuar nga Komisioni Evropian. Ngjarja u zhvillua në një moment vendimtar, ndërsa Evropa përgatitet për fazën pas heqjes së gazit rus dhe kërkon integrim më të thellë të tregjeve të gazit të Europës Juglindore dhe Lindore me ato të BE-së.
Pjesëmarrësit theksuan se reformat e koordinuara të tregut janë thelbësore për një sistem të ndërlidhur që i reziston goditjeve si ato të viteve 2022–2023. Një nga çështjet kryesore ishte zbatimi i plotë i kodeve të rrjetit të gazit të BE-së në vendet kontraktuese dhe në pikat kufitare me shtetet anëtare të BE-së. Deri tani ato janë zbatuar në mënyrë të pjesshme, por sipas Rregullores (BE) 2024/1789, shtetet anëtare janë të detyruara që deri në gusht 2026 t’i aplikojnë këto rregulla edhe në kufijtë e jashtëm – një mundësi e rëndësishme për t’u harmonizuar edhe vendet fqinje të Komunitetit të Energjisë.
Shembujt e parë të progresit janë Moldavia, Serbia dhe Maqedonia e Veriut me ndarjen e operatorëve dhe certifikimin e TSO-ve, ndërsa Ukraina kishte avancuar ndjeshëm përpara se lufta të ndalte procesin.
“Ligji i BE-së kërkon ndryshim transformues: deri në gusht 2026, shtetet anëtare duhet të aplikojnë kodet e rrjetit të gazit në kufijtë e jashtëm — një moment përcaktues për të siguruar integrimin e tregjeve,” deklaroi Marie-Therese Richter-Kuhnert, zëvendësdrejtore e Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë.
Përdorimi i infrastrukturës ekzistuese
Një studim i fundit i Komunitetit të Energjisë tregoi se, me rregullimin e tarifave, kostoja e transportit nga terminali LNG i Revithoussës në Greqi drejt Ukrainës përmes tubacionit Trans-Balkan mund të ulet me 43%.
Ky korridor do të mund të dërgonte deri në 2.1 bcm gaz në vit – më shumë se dyfishi i konsumit vjetor të Moldavisë – duke sjellë edhe afro 100 milionë euro të ardhura shtesë për operatorët.
Ky kapacitet shihet si kritik për strategjinë e Ukrainës për ruajtjen e gazit në dimër.
Gazi i rinovueshëm dhe biomethani
Forumi nënvizoi gjithashtu domosdoshmërinë e ndërtimit të sistemeve më të pastra të gazit, përmes integrimit të gazrave të rinovueshëm dhe reduktimit të emetimeve të metanit.
Ukraina ka potencial të prodhojë deri në 20 bcm biomethan në vit, por ky potencial mbetet i bllokuar deri sa BE të përfundojë rregullat mbi pranimin dhe standardet e qëndrueshmërisë.
Për të çuar përpara procesin, këtë vit Sekretariati, me mbështetjen e Mbretërisë së Bashkuar, nisi një projekt për të identifikuar lëndë të para shtesë dhe për të pajisur fermerët e vegjël ukrainas me njohuritë e nevojshme.
Mesazhi nga Vjena
Forumi i 20-të i Gazit riafirmoi rolin e Komunitetit të Energjisë si urë lidhëse mes BE-së dhe fqinjëve të saj.
Me dimrin që afrohet dhe afatin e vitit 2026 në horizont, mesazhi ishte i qartë: vetëm përmes integrimit, harmonizimit dhe zhvillimit të sistemeve më të pastra të gazit, Evropa mund të sigurojë një të ardhme të qëndrueshme dhe të sigurt energjetike.
