Një grup studiuesish ndërkombëtarë ka zhvilluar një metodë të re për të identifikuar të ashtuquajturat pika kthese pozitive, kur ndryshime të vogla në sjellje, teknologji ose politika mund të shkaktojnë përparim të gjithanshëm dhe të vetëmjaftueshëm në klimë.
Qasja e tyre e propozuar, e botuar në Sustainability Science, synon të përcaktojë me saktësi se ku mund të shfaqen këto momente, sa afër jemi t’i arrijmë ato dhe cilat veprime që ndërmarrim mund të nxisin ndryshimin.
Ata argumentojnë se bërja e këtyre pikave kthese të matshme mund të ndihmojë në përshpejtimin e tranzicionit global larg sistemeve me emetime të rënda karboni, përpara se të jetë tepër vonë.
“Ekonomia globale po dekarbonizohet të paktën pesë herë më ngadalë se sa duhet për të përmbushur objektivin e Marrëveshjes së Parisit për të kufizuar ngrohjen globale nën 2°C”, tha në një deklaratë Tim Lenton, një bashkautor nga Instituti i Sistemeve Globale i Universitetit të Exeter, i cili ka studiuar ndryshimet klimatike dhe pikat kthese që nga vitet 1990.
“Sfida tani është të identifikohen pikat e mundshme pozitive kthese dhe veprimet që mund t’i çojnë ato përpara, duke shmangur mendimin e dëshiruar për ekzistencën e tyre, ose thjeshtësimin e tepërt të natyrës, faktorëve nxitës dhe ndikimeve të tyre.”
Cila është një pikë kthese pozitive?
Pikat kthese shënojnë pragjet ku një ndërhyrje e vogël mund të shkaktojë ndryshime në shkallë të gjerë, shpesh të pakthyeshme. Është vendi ku ndryshimi bëhet vetëlëvizës brenda një sistemi, duke bërë që ai të kalojë nga një gjendje në tjetrën.
Shkencëtarët e klimës kanë paralajmëruar prej kohësh për pikat negative të kthesës, të tilla si shkrirja e akullnajave dhe shkrirja e ngricave të përhershme , për shembull, që e shtyjnë planetin drejt katastrofës. Por ky studim e zhvendos fokusin në momente të mundshme kyçe për veprim klimatik.
“Pikat pozitive të kthesës në shoqëritë dhe ekonomitë njerëzore mund të shkaktojnë ulje të shpejta të emetimeve dhe dëmeve të tjera mjedisore”, shkruajnë autorët.
Përcaktimi i vendit ku fillojnë këto shenja mund të jetë çelësi për hartimin e politikave më të mira dhe identifikimin e momenteve kur ndryshimet e vogla zhbllokojnë ndryshime më të mëdha.
Metodologjia e tyre shqyrton se ku kanë “anuar” sisteme të ngjashme në të kaluarën, kur ndryshimi u bë i vetëmjaftueshëm dhe cilët faktorë mund ta përshpejtojnë ose vonojnë atë proces.
Autorët bëjnë gjithashtu dallimin midis orientimit drejt alternativave të gjelbra dhe largimit nga lëndët djegëse fosile dhe aktivitetet me intensitet të lartë karboni, duke argumentuar se të dyja janë thelbësore për të bërë shkurtime të qëndrueshme të emetimeve.
Autorët vunë në dukje ndalimet e pirjes së duhanit, dikur të paimagjinueshme, si një model se sa shpejt mund të ndryshojnë qëndrimet. Franca, Mbretëria e Bashkuar dhe Milano, kryeqyteti industrial i Italisë, e kanë ndaluar tashmë pirjen e duhanit në shumë hapësira publike në natyrë.
Ku po shfaqen tashmë pikat e kthesës?
Edhe pse mund të tingëllojë idealiste, shumë ndryshime të tjera të tilla mund të jenë duke u zhvilluar tashmë.
Dy raporte të kohëve të fundit nga OKB-ja zbuluan se kalimi global në energjinë e rinovueshme tani ka kaluar një “pikë pozitive kthese” ku energjia diellore dhe e erës do të vazhdojnë të bëhen më të lira dhe më të përhapura. Më shumë se 90 për qind e projekteve të reja të energjisë së rinovueshme tani janë më të lira se lëndët djegëse fosile.
Ndërsa automjetet elektrike (EV) janë bërë më të lira dhe më të lehta për t’u përdorur, më shumë njerëz kanë filluar t’i ngasin ato gjithashtu. Vitin e kaluar, Autoriteti Ndërkombëtar i Energjisë (IEA) raportoi se automjetet elektrike duhet të përbëjnë 50 për qind të shitjeve globale të makinave në vitin 2030, pjesë e një ndryshimi më të gjerë drejt energjisë së rinovueshme dhe zgjedhjeve të gjelbra në mbarë botën.
Përdorimi i automjeteve elektrike po rritet me shpejtësi në Evropë, duke ndihmuar në uljen e emetimeve vazhdimisht të larta. Edhe pse transporti mbetet sektori më ndotës i Evropës, analistët thonë se kontinenti është në rrugën e duhur për të kursyer 20 milionë ton dioksid karboni këtë vit vetëm falë automjeteve elektrike.
“Ne e dimë që kthesa pozitive mund të ndodhë në sektorë të tillë si energjia dhe transporti rrugor, dhe mendojmë se Mbretëria e Bashkuar është afër një pike kthese në përdorimin e pompave të nxehtësisë”, tha bashkautori Steve Smith, gjithashtu nga Instituti i Sistemeve Globale të Exeterit.
Ndërsa më shumë njerëz përqafojnë pompat e nxehtësisë, panelet diellore ose automjetet elektrike, performanca e tyre përmirësohet, çmimet bien dhe infrastruktura zgjerohet, të cilat përforcojnë përvetësimin e tyre dhe përshpejtojnë tranzicionin.
“Transformime të tjera, siç është një zhvendosje e madhe nga konsumi i mishit mund të jenë gjithashtu më të mundshme nga sa duken”, shtoi ai.
Shndërrimi i teorisë në momentum
Autorët e punimit e kanë bërë metodologjinë e tyre të hapur për të gjithë, për ta ndërtuar mbi të, për ta përsosur ose për ta përdorur në praktikë. Ata shpresojnë se kjo do t’u lejojë studiuesve dhe politikëbërësve të identifikojnë dhe aktivizojnë këto sythe reagimesh pozitive më shpejt.
Frank Geels, një bashkautor nga Universiteti i Mançesterit, tha se kjo qasje mund të ndihmojë në përqendrimin e përpjekjeve për klimën në momentet që kanë më shumë rëndësi.
“Këto [pika pozitive kthese] ofrojnë antidote thelbësore ndaj zymtësisë dhe telasheve që duket se përshkojnë debatet për zbutjen e klimës në politika dhe media masive.”
/Motilokal.com
